گپ‌وگفتی با سازنده ساز اصیل موسیقی لرستان/ کاکاوند: هنرمندان هوای هم را ندارند

کمانچه یکی از سازهای سنتی است که می توان گفت بخشی از هویت و فرهنگ این مرز و بوم به شمار می‌رود، محمد حسن کاکاوند یکی از هنرمندانی است که حدود سه دهه است به ساخت کمانچه مشغول است. نکته جالب توجه در این زمینه ابتکار و خلاقیتی است که وی در ساخت کمانچه به خرج می‌دهد.

 خبرگزاری فارس لرستان- نسرین صفربیرانوند، ساز کمانچه در لرستان دارای سابقه تاریخی است و بین مردم این دیار از محبوبیت و جایگاه خاصی برخوردار است، در واقع موسیقی محلی و سنتی استان نه تنها در کشور بلکه در دنیا نیز حرف‌هایی برای گفتن دارد.

محمد حسن کاکاوند معتقداست؛ هنرمندان لرستانی آنطور که باید پشتیبان هم نیستند و این یک ضعف برای موسیقی استان به شمار می‌رود، این درحالی است که همراهی هنرمندان می‌تواند باعث شکوفایی و معرفی موسیقی سنتی لرستان به دنیا می‌شود.

موضوع دیگری که این هنرمند خرم‌آبادی در صحبت‌هایش به آن اشاره می‌کند عدم حمایت رسانه ملی از موسیقی محلی است نکته‌ا‌ی که بارها و بارها از زبان هنرمندان لرستانی مطرح شده است.

کاکاوند که متولد و ساکن محله قدیمی پشت بازار است از سال ۷۰ ساخت کمانچه را بدون ابزار آغاز کرده  و حالا کمانچه‌های او نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان طرفدار دارد ، همسایگی با «علیخان حسینخانی» برادر «علیرضا حسین خانی» از نوازندگان به نام لرستانی او را به سمت نوازندگی و ساخت کمانچه سوق داده است.

کاکاوند در آهنگ سازی نیز دستی بر آتش دارد دو آلبوم رسمی دیار کهن و رشمه  از آثار وی است، اما بیشترین و عمده فعالیت این هنرمند در ساخت کمانچه است.

از ساخت کمانچه برای ما بگوید؟

من ساخت کمانچه را به طور جدی  از سال ۱۳۷۱ شروع کردم به مرور زمان کارهایم بهتر شد، به طوری که سال سال ۸۹ توانستم مهر اصالت جهانی یونسکو را کسب کنم، سال ۹۲، ۹۴ و ۹۶ سه نشان ملی و امسال نیز دکترای افتخاری را از شورای ارزشیابی وزارت ارشاد دریافت کردم.

تاکنون چند کمانچه ساخته‌اید و ساخت کمانچه چقدر زمان می‌برد؟ 

می‌توانم بگویم تاکنون حدود ۴ تا ۵ هزار کمانچه ساخته‌ام، ساخت یک کمانچه معمولی کمتر از یک ماه زمان نیازدارد اما اگر بخواهم کمانچه سفارشی بسازم، اگر در این کار علاقه نباشد آدم خسته می‌شود.

چوب مورد نیاز برای ساخت کمانچه را از کدام درخت تهیه می‌کنید؟

از چوب درخت  گردو، توت، آبنوس می‌توان برای ساخت کمانچه استفاده کرد علاوه بر چوب  استخوان شتر، سیم ، مفرغ برنجی و موی دم اسب نیز نیاز است، هزینه ساخت کمانچه معمولی حدود یک میلیون تومان است اما کمانچه سفارشی و درجه‌یک ۵ میلیون هزینه می‌برد، صدای کمانچه به جنس چوب ، ضخامت چوب در نقاط مختلف، کاسه ، شکل و اندازه کاسه همچنین چگونگی تراش کاسه نوع پوست و ضخامت پوست و چگونگی قرار گرفتن خرک و شکل و اندازه آن قرار گرفتنند.

کمانچه لرستان پشت باز است چرا؟

بله کمانچه لرستان را در دنیا به کمانچه پشت باز می‌شناسند، کمانچه پشت باز رساتر و قوی تر است، کمانچه مروارید زاگرس در موزه یونسکو است پشت باز است، البته طول کمانچه لرستان نسبت به دیگر کمانچه‌ها یعنی کمانچه پشت بسته کمتر است، کمانچه لرستان ۲۶ سانتی‌متر و کمانچه دیگر ۳۱ سانتی‌متر است.

استقبال از کمانچه را در شرایط کنونی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

استقبال در حال حاضر خوب است در ایران هیچ استانی اندازه لرستان ساز ندارد، نوازندگان کمانچه در لرستان ازدیر باز تاکنون مشهور هستند و می‌توان گفت در این زمینه حرف برای گفتن دارند، در یک مقطعی دهه ۷۰ تا ۸۰ ارگ ضربه بزرگی به موسیقی سنتی وارد کرد اما الان کمانچه و دیگر سازهای سنتی تا حدودی جایگاه خودش را پیدا کرده است.

جز شما دیگران هم به ساخت کمانچه مشغول هستند نظرتان در این مورد چیست؟

بله، کمانچه ساز زیادی در استان داریم و من دست همه را می‌بوسم چون دلم می‌خواهد موسیقی سنتی و محلی این دیار در همه دنیا شناخته شود.

کمانچه کمانچه مروارید زاگرس یکی از بهترین ساخته‌های شماست، شما در ساخت کمانچه همواره دنبال ابتکار و خلاقیت بوده‌اید؟

بله، من با اینکه در ساخت کمانچه الگویی نداشتم اما همواره به دنبال خلاقیت و نو آوری بوده‌ام ، کمانچه پشت باز با نام مروارید زاگرس که حدود شش ماه روی آن کار کردم برای ساخت آن از استخوان شتر استفاده کردم این کمانچه اکنون در موزه یونسکو است .
کمانچه شش ترکه پشت باز که برای ساخت آن ۱۰۸ تکه چوب به کار برده شده و اکنون در موزه قلعه است، یکی دیگر از ابتکارات من است، اما متاسفانه ثبت کتابخانه‌ا‌ش نمی‌کنند می‌گویند خودت باید هزینه کنی، هزینه ثبت هم بالا است.
ساخت کمانچه دو کاسه که برای اولین تمام چهره هنرمندان استان روی آن بود از دیگر ابتکارات من است،  یک کمانچه هم برای اولین باز از بلوط ساختم کاسه کسی باور نمی‌کند پوست آن را با جفت درست کردم، کمانچه دیگری دیگری با نماد لباس بختیاری ساخته‌ا‌م.
  

گفتید که ساخت کمانچه خستگی زیادی دارد، چرا ادامه دادید؟

بله، همانطور که گفتم ساخت کمانچه کار خسته کننده‌ای است و تا علاقه در میان نباشد نمی‌شود کار را ادامه داد، هدفم این بوده خدمتی به هنر استان کرده باشم هیچگاه دنبال مادیات نبوده‌ام، سال ۸۹ مهر اصالت را گرفت جایزه آن یک سکه بود اما قبول نکردم گفتم همین که مقابل رقیبان توانستم برنده شدم دنیا مال من است و خستگی از تن من خارج شده است.
سال ۷۵، ۸۰ هم درخواست‌هایی  از خارج کشور داشتم اما تعصبم نسبت به استان به خصوص محله پشت بازار که متعلق به آن هستم مانع مهاجرتم شد.

به مشکلات حال حاضر هنرمندان اشاره کنید.

شاید همراه نبودن رسانه ملی با هنرمندان یکی از مشکلات جدی است که می‌توان مطرح کرد نکته دیگر وضع درآمدی هنرمندان عرصه موسیقی است با شیوع ویروس کرونا هم که مشکلات آنها چند برابر شده است زیرا بیشتر هنرمندان به نوعی خانه نشین  شدند، هنرمندان جایگاه چندانی ندارند و اگر حمایت نشوند یا فرار را بر قرار ترجیح می‌دهند یا مجبور می‌شوند کار را کنار بگذارند.

آیا هنرمندان لرستان پشتیبان هم هستند؟

واقعیتش را بخواهید خیر، متاسفانه پشتیبان هم نیستند و به دنبال این هستند که به هم پشت پا بزنند در حالی که اگر دست به دست هم بدهند و هوای همدیگر را داشته باشند بدون شک موسیقی لرستان در دنیا حرف اول را می‌زند با این همه استعداد  و پیشینه خوبی که هنرمندان ما دارند.

کمانچه را در یک جمله تعریف کنید.

کمانچه عشق من است با او نفس می‌کشم قوت می‌گیرم و هنگامی که صدای سازرا می‌شنوم خستگی از تنم خارج می‌شود، به نظر من اگر موسیقی نباشد مردم فلج هستند کمانچه دردها را خوب بیان می‌کند، کمانچه رهبر تمام سازها است سازی است که در همه جا به کار می‌رود شادی و غم...

سخن پایانی...

مجتمع هنری نوای ساز خایدالو که اخیرا آن را فعال کرده‌ایم شامل کارگاه ساخت کمانچه، نوازندگی و استودیو ضبط است. خانواده من همه در این کارگاه مشغول ساخت کمانچه و تدریس هستند. برای راه‌اندازی کارگاه استاندار، معاون اقتصادی و مدیرکل ارشاد همکاری زیادی داشتند. ادب حکم می‌کند که از آنها تشکری داشته باشم.

انتهای پیام/