انسان‌ها از پشت پرده عالم بی‌خبر هستند!

به نقل از حوزه، استاد کمیلی در ادامه سلسله جلسات اخلاقی خود، در شرح و توضیح آداب معنوی نماز درباره قیام گفت: قیام به دو قسمِ واجب و مستحب تقسیم‌بندی می‌شود. قیام مستحب، قیامی است که نمازگزار قبل از ورود به نماز برای گفتن اذان و اقامه، خواندن ادعیه بین اذان و اقامه، تکبیرات شش‌گانه و خواندن ادعیه مأثورۀ وارد شده بین این تکبیرات قیام می‌کند. قیام واجب نیز به قیام واجب رکنی و قیام واجب غیر رکنی تقسیم‌بندی می‌شود. از جمله قیام‌های واجب، قیام متصل به رکوع است.

این استاد اخلاق گفت: قیام در حال قرائت حمد و سوره، قیام در حال تکبیرة الاحرام و قیام در حال نیت نماز از اقسام قیام‌های غیر رکنی است و حضرت امام راحل (ره) در فصل قیام به بیان اسرار معنوی و آداب قیام و ذکر چندین حدیث و روایت در این خصوص پرداخته است.

وی افزود: از رسول خدا روایت شده: «اعْبُدْ رَبَّکَ کأنّک تَراه فَإن لَم تَکُن تَراهُ، فَإنَّهُ یَراکَ »؛ یعنی شخص مصلّی و نمازگزار باید به نحوی نماز بخواند و عبادت کند گویا کأنه خدا را می‌بیند. خداوند جسم نیست که دیده شود، ولی می‌توان او را تجسم کرد و در مقابل نظر آورد؛ همانند فردی که در جایی ایستاده و شما را نگاه می‌کند. باید به این منظر نگاه کرد که او مراقب ماست و تمامی حرکات و نحوه رکوع و سجود ما را می‌بیند. رب به معنای مربی است و این کلمه معانی گسترده‌ای دارد. او این همه نعمت عطا کرده، ما را بزرگ کرده، پرورش داده و به اینجا رسانده است. لذا می‌گویند آن‌قدر «یا ربِّ» بگو که نفست قطع شود تا دیگر ربّ را فراموش نکنی.

استاد حوزه علمیه گفت: در این روایت مقصود رؤیت با چشم ظاهری است چون انسان در تجسّم ظاهری بیش‌تر مراقب است. وگرنه چشم قلبی که مشکلی ندارد. در روایات بسیاری آمده همانند بدن که دارای اعضاء و جوارحی است در دل نیز چشم، سمع، اعضا و جوانحی وجود دارد که اهل معنا آن را درک می‌کنند. حالا اگر چشم دل هم باز شود، آن هم خیلی خوب است. حضرت علی (ع) می‌فرماید من خدا را با چشم دل نه با چشم سر دیده‌ام. حالا اگر انسان به آن‌جا نرسیده‌ که بتواند خدا را ببیند پس این اعتقاد و توجه را داشته باشد که خدا همه چیز را می‌بیند.

کمیلی افزود: مگر انسان تمام موجودات غیبی را می‌بیند! مگر ملائکة الله، مسائل اعتقادی و معاد را می‌بیند؟ خداوند مخلوقات عجیب و غریب فراوانی دارد. حیوانات متعددی در اعماق دریا وجود دارد که انسان آن‌ها را نمی‌بیند. مگر انسان باید به آن‌چه می‌بیند، ایمان داشته باشد؟ آیا نباید به آنچه دیده نمی‌شود ایمان آورد؟ در قران کریم آیه «الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْب» آمده است. اصلاً فایده ایمان همین است وگرنه کمونیست‌ها منکر آن هستند. آن‌ها فقط به چیزهای محسوس و مادی ایمان دارند. اما شما به خدایی اعتقاد دارید که مثل اجسام رؤیت نمی‌شود. اهل توحید یک ایمان برتری دارند و برای آن‌ها این رؤیت‌های ظاهری و مادی اصلاً مهم نیست. وقتی یک مسئله‌ای را با عقل یا مافوق عقل ادراک کنید برای شما یک اثبات عینی می‌شود. یعنی با تمام وجود به آن ایمان می‌آورید که این خیلی مهم‌تر است. مگر می‌شود آفریدگاری که عوالم را با دست خود آفریده و ایجاد کرده است آن‌ها را نبیند؟ او به بطون ظواهر مخلوقات احاطه دارد و همین اعتقاد و باور نیز کارگر است.

این استاد اخلاق گفت: اگر انسان به آن درجه نرسیده که رؤیتی برایش حاصل شود ولی این اعتقاد را دارد که خدا او را می‌بیند. همین اعتقاد نیز ایجاد مراقبت و توجه می‌کند و کافی است. لذا وقتی به نماز می‌ایستد می‌فهمد برای کسی که گفته برای من نماز بخوان و او را می‌بیند چگونه باید نماز بخواند.

کمیلی به بیان موعظۀ بسیار مؤثری از کتاب آداب نماز پرداخت و گفت: «ای عزیز، اکنون که فرصت است و سرمایه عمر عزیز در دست است و طریق سلوک إلی اللّه مفتوح است، و درهای رحمت حق باز است و سلامتی و قوّت اعضاء و قوا برقرار است، و دار الزّرع عالم ملک بر پا است؛ الدنیا مَزرَعةُ الآخِرَة ، و دار الزرع عالم ملک بر پا است، همتی کن و قدر این نعم الهیّه را بفهم و از آن ها استفاده نما، و کمالات روحانیّه و سعادات ازلیّه ابدیّه را تحصیل کن، و از این همه معارف که قرآن شریف آسمانی و اهل بیت عصمت علیهم السلام در بسیط ارض طبیعت مظلمه بسط دادند، و عالم را به انوار ساطعه الهیه روشن فرمودند تو نیز بهره ‌ای بردار، و ارض طبیعت مظلمه خود را به نور الهی روشن کن و چشم و گوش و لسان و دیگر قوای ظاهره و باطنه را به نور حق تعالی منوّر کن، و تبدیل این ارض ظلمانی را به ارض نورانی بلکه آسمان عقلانی کن: یَوْمَ تُبَدَّلُ الْارْضُ غَیْرَ الارْض‏ و اشْرَقَتِ الارْضُ بِنوُرِ رَبِّها. در آن روز اگر ارض تو غیر ارض نشده باشد و به نور ربّ نورانی نگردیده باشد، ظلمت‌ها و سختی‌ها و وحشت‌ها و فشارها و ذلّت ها و عذاب‌ها داری. اکنون قوای ظاهره و باطنه ما، مظلمه به ظلمت‌های شیطانی است، و از آن ترسم که اگر با این حال باقی بمانیم، کم‏ کم ارض هیولانی دارای نور فطرت، متبدّل شود به ارض سجّینی، مظلمه خالی از نور فطرت و محجوب از همه احکام فطرت‏ اللّهی. و این شقاوتی است که سعادت در دنبالش نیست، و ظلمتی است که نورانیّت در عقب ندارد و وحشتی است که روی اطمینان نبیند، و عذابی است که راحت در پی آن نیاید. فَمَنْ لَمْ یَجْعَلِ اللَّه لَهُ نوراً فَما لَهُ مِنْ نُور؛ سپس می فرمایند: پناه می‏برم به خدای تعالی از غرورهای شیطانی و نفس امّاره بالسّوء. و اگر آیات قرآنیّه و احادیث وارده از اهل بیت عصمت را بخواهم در این باب ذکر کنم؛ قبلش فرمودند جنت لقاء الله، می فرمایند اگر بخواهم من ذکر کنم مخالف با وضع این اوراق است، و این مقدار نیز از طغیان قلم ذکر شد.»

این استاد اخلاق درباره این موعظه حسنه گفت: مقصود امام راحل (ره) از بیان این جملات، توجّه قلوب بندگان به آن چیزی است که برای آن خلق شده‌اند و آن معرفت الله است که از همه سعادت‌ها بالاتر است. تمام کون و مکان، عوالم، آسمان، زمین، برای معرفت الله، خلق شده‌اند. یعنی انسان بتواند از طریق اثر، مؤثر را بشناسد. اما انسان بجای غور کردن و توجه کردن، سرگرم محسوسات شده و از پشت پرده هیچ خبری ندارد.

وی گفت: همان‌طور که اطراف یک گل، خارهایی وجود دارد اهل سیر و سلوک نیز باید اطراف خود را ببینند تا یک وقت خارها و موانع این مسیر باعث توقف آن‌ها نشود. بالاخره در این مسیر مزاحمات، موانع و خارهایی وجود دارد که ممکن است مانع پرورش و شکوفا شدن گل معرفت شود.

کمیلی با ذکر نکته‌ای به نقل از امام خمینی(ره) یادآور شد: «مقصود ما از کسانی که خار راه سلوک اند؛ علماء بزرگ اسلام و فقهاء کرام مذهب جعفری علیهم رضوان اللّه نیست»؛ مقصود امام راحل از خار سلوک افرادی هستند که مخالفت می‌کنند، سر راه سالک می‌ایستند و مانع رشد و نموش می‌شوند، حرف‌هایی می‌زنند و کتاب‌ها و مقالاتی می‌نویسند. اما علماء بزرگ اسلام و فقهاء مذهب جعفری علیهم رضوان الله، موافق و همراه ما هستند.

این استاد اخلاق در پایان گفت: امام خمینی(ره) می فرماید: «بلکه بعضی از اهل جهل و منتحلین به علم از راه قصور و جهل، نه تقصیر و عناد، راهزن بندگان خدا شدند»؛ افرادی که ادعای علم می‌کنند و بعد منکر وحدت وجود و مسائل عمیق عرفانی می‌شوند در واقع قاصر هستند نه مقصر. چون مطالب را درست نفهمیده‌اند و به آن‌ها نرسیده‌اند. آن‌هایی که مسئله معرفت الله و یا آن حقیقت مطلقه فطریه را متوجه نشده‌اند مقصر نیستند بلکه قصور دارند و جاهل هستند. اما با این کار خود راهزن بندگان خدا می‌شوند و همانند قطاع الطریق و دزدان گردنه مانع ورود بندگان خدا به میدان عرفان می‌شوند؛ لذا از آن‌ها به راهزن تعبیر می‌شود. اما اگر کسی مجاهده نفسانی کند و ریاضت بکشد برایش فتح بابی می‌شود و به این معارف می‌رسد.